Antibiotica

Wat zijn antibiotica?

 

Antibiotica zijn medicijnen die gebruikt worden om bacteriële infecties te bestrijden. Ze werken niet tegen virussen, maar specifiek tegen bacteriën – door ze te doden of te voorkomen dat ze zich vermenigvuldigen.

De middelen zijn beschikbaar in verschillende vormen:

  • Tabletten of capsules

  • Vloeibare drank (voor kinderen)

  • Zalf of crème voor huidinfecties

  • Injecties of infusen in het ziekenhuis

 

Het juiste type antibioticum hangt af van de aard en locatie van de infectie, en van eventuele allergieën of eerdere behandelingen.

 

Hoe werken antibiotica?

 

Ze grijpen in op een belangrijk proces in de bacterie. Ze doen dat op verschillende manieren:

  • Celwand beschadigen, zodat de bacterie uit elkaar valt

  • Eiwitsynthese remmen, waardoor bacteriën zich niet kunnen vermenigvuldigen

  • DNA-replicatie verstoren, waardoor de bacterie stopt met groeien

 

Je arts kiest een antibioticum dat past bij de vermoedelijke bacterie, de ernst van de infectie en jouw persoonlijke situatie. Soms wordt een kweek gedaan om te bepalen welk middel het best werkt.

 

Wanneer heb je het nodig?

 

Antibiotica zijn effectief bij infecties die worden veroorzaakt door bacteriën. Enkele veelvoorkomende voorbeelden:

  • Longontsteking

  • Blaasontsteking

  • Keelontsteking door streptokokken

  • Huidinfecties (zoals wondroos of cellulitis)

  • Ziekte van Lyme

  • Seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia of gonorroe

  • Tandvleesontstekingen

  • Hersenvliesontsteking (meningitis)

 

Bij virale infecties, zoals griep, verkoudheid of covid, helpen antibiotica niet. Toch worden ze hier nog regelmatig onterecht voor voorgeschreven – met negatieve gevolgen voor de volksgezondheid.

 

Soorten antibiotica

 

Er zijn tientallen soorten, onderverdeeld in groepen op basis van hun structuur en werking. De meest gebruikte zijn:

  • Penicillines (zoals amoxicilline)

  • Tetracyclines (zoals doxycycline)

  • Macroliden (zoals azitromycine)

  • Cephalosporines

  • Fluoroquinolonen (zoals ciprofloxacine)

  • Sulfonamiden

 

Sommige antibiotica bestrijden veel soorten bacteriën tegelijk (breed spectrum), terwijl andere specifiek gericht zijn op één soort (smal spectrum). Een arts kiest altijd de minst belastende optie die effectief is.

 

Wat zijn de bijwerkingen?

 

Hoewel antibiotica doorgaans veilig zijn, kunnen bijwerkingen optreden, zoals:

  • Maag- en darmklachten (diarree, misselijkheid)

  • Huiduitslag

  • Schimmelinfecties (bijvoorbeeld een vaginale infectie)

  • Smaakverandering

  • Overgevoeligheidsreacties

 

In zeldzame gevallen kan er sprake zijn van een ernstige allergische reactie (anafylaxie) of leverproblemen. Let altijd goed op bijwerkingen en meld ze bij je arts of apotheek.

 

Waarom is verantwoord gebruik van antibiotica belangrijk?

 

Onzorgvuldig gebruik leidt tot een van de grootste medische dreigingen van deze tijd: antibioticaresistentie. Dat betekent dat bacteriën ongevoelig worden voor de werking van antibiotica, waardoor infecties moeilijker of zelfs niet meer te behandelen zijn.

Oorzaken van resistentie:

  • Onnodig gebruik bij virale infecties

  • Kuren die niet worden afgemaakt

  • Gebruik van restjes of medicijnen van anderen

  • Overmatig gebruik in de veehouderij

 

Jouw gebruik telt mee. Verantwoord gebruik is een gedeelde verantwoordelijkheid.

 

Tips voor veilig gebruik

 

Als je een antibioticum voorgeschreven krijgt, let dan op het volgende:

  • Volg de dosering nauwkeurig

  • Maak de kuur volledig af, ook als je je beter voelt

  • Sla geen doses over

  • Gebruik geen oude restjes

  • Combineer niet met alcohol zonder advies

  • Meld bijwerkingen of allergieën meteen

 

Vraag bij twijfel altijd uitleg aan je huisarts of apotheker.

 

Mag je alcohol drinken tijdens antibiotica?

 

Bij sommige middelen (zoals metronidazol of tinidazol) is alcohol verboden, omdat het ernstige bijwerkingen kan veroorzaken zoals misselijkheid, duizeligheid of hartkloppingen. Bij andere middelen is matig alcoholgebruik vaak geen probleem, maar het kan de werking of je herstel beïnvloeden. Vraag altijd om specifiek advies bij je medicijn.

 

Veelgestelde vragen over antibiotica

 

Wat als ik te vroeg stop met de kuur?

Dan bestaat de kans dat de bacterie terugkomt of resistent wordt. Maak dus altijd de kuur af.

Waarom helpt een antibioticum niet tegen griep?

Griep wordt veroorzaakt door een virus, en antibiotica werken alleen tegen bacteriën.

Mag ik antibiotica gebruiken bij zwangerschap?

Sommige antibiotica zijn veilig tijdens zwangerschap, anderen niet. Overleg altijd met je arts.

Kan ik allergisch zijn voor antibiotica?

Ja. De bekendste allergie is voor penicilline. Meld eerdere reacties altijd aan je arts of apotheek.

Kun je resistentie bij jezelf opbouwen?

Niet jij, maar de bacteriën in je lichaam kunnen resistent worden bij verkeerd gebruik.

Is probiotica nuttig bij een antibioticumkuur?

Soms. Probiotica kunnen helpen om de darmflora te ondersteunen tijdens of na een kuur.

 

Conclusie: antibiotica zijn krachtig, maar geen oplossing voor alles

 

Antibiotica zijn onmisbaar bij de behandeling van bacteriële infecties. Ze kunnen levens redden, mits ze juist, doelgericht en bewust worden ingezet. Onnodig gebruik ondermijnt hun werking, nu en in de toekomst.

Gebruik antibiotica dus alleen wanneer nodig, volg het voorschrift nauwgezet, en help mee om resistentie tegen te gaan. Want een wereld zonder werkende antibiotica? Dat is een scenario dat we samen moeten voorkomen.

Vragen? Wij helpen graag